1.
Lúc chúng ta bi�t h�i tß�ng lÕi nhæng l�m lçn cüa mình thì hình nhß chúng ta s�p quay lßng lÕi v�i ð�i s�ng. Cùng m�i tàn phai cûng theo bám trø trên mái tóc chúng ta không c�n ðþi sñ ð�ng ý. Ai ðã t�ng ði qua ch�n tÕm dung ð�i này v�i t�m lòng l�ng l�ng nhæng gió mát. Cùng m�t trái tim thß�ng xuyên ð�p nhæng nh�p ð�p mê ð�m? Hãy nhìn lui lÕi m�t chút quá khÑ bu�n r�u, khi m�t mình ði ngang qua công viên ð� tr� v�. Hai bên ðß�ng bãi cö ðã vàng úa màu chi�u và con chim ðã thôi ð�u trên ðß�ng dây ði®n cao th�. HÕnh phúc luôn có m�t quanh ðây, nhßng hÕnh phúc còn là m�t thách ð� cüa ð�i s�ng. Trong khi Thßþng Ð�, nhß ngß�i Thþ G�m Vî ÐÕi, qua bàn tay cüa Ngài, nhæng nø hoa có màu s�c di�m l® b�ng tr� thành nhæng quà t�ng quý giá song hành bên cÕnh chúng ta m�i ngày. V�i m�t chút sß�ng mù hôm qua. Hay m�t chút mßa bøi nØa ðêm v� sáng. Và ðâu ðây, trong cái êm ä lß�t thß�t heo may trên nhæng cành nhánh m�ng m�, ðü cho chúng ta tôn vinh cu�c ð�i này và ch�p nh�n s�ng ch�t cùng nó. Ch�p nh�n nhæng gi�t m� hôi chäy ra cùng v�i ch�t xám b� hao mòn m�i ngày ð� góp ph�n vào vi®c làm thång hoa nhæng ch�i nø t�t ð©p. Vì chßng m�i lao kh� hay m�i vinh quang dß�i m�t tr�i ð�u không phäi là vô ích m�t khi chúng ta bi�t xæ døng nó cho m�t cÑu cánh duy nh�t.

Ðêm qua, ðài CNN quay lÕi ðoÕn phim nói v� ðám tang tr�ng th� cüa Công Nß�ng Diana tÕi thành ph� Luân Ðôn, sau khi nàng b� tai nÕn tÕi Pháp. Linh cæu ðßþc ðßa t� nhà nguy®n ST. James- n�i cß ngø chính thÑc cüa Hoàng TØ Charles- ð�n Thánh Ðß�ng Westminster Abbey. Hàng ngàn ngß�i dân ðã tø t�p bên ngoài khuôn viên và qua m�t ðêm không ngü ð� c�u nguy®n cho nàng. Ngß�i ta nhö l® thß�ng ti�c cho cái ch�t bi thãm cüa ngß�i ðàn bà trë ð©p. Và âu s�u nhìn theo c� quan tài ð�t trên chi�c xe do b�n con ngña kéo. N�i các ngã ðß�ng

dçn vào c�ng chính nhà Th� có l� nàng ðang nhìn th�y lÕi l�n chót nhæng d�u chân quen thu�c cüa mình khi hÕnh phúc còn choáng ngþp. Th�i ðó ðã qua. Gi� trong quan tài bu�n, ðôi tay nào ðã xuôi, ðôi m�t nào ðã khép- trong khi cu�c ð�i huyên náo bên ngoài ðang lß�t thß�t trôi ði.

Có m�t lúc, �ng kính tài ba cüa ngß�i camera làm cho chúng ta xúc ð�ng khi th�y chi�c thi®p tr�ng chìm khu�t giæa ng�n ngang hoa Hu® và hoa U�t kim Hß�ng. Trên ðó có ghi chæ "Mommy". Vînh bi®t M©. Theo sau nàng là Charles, và hai ðÑa con trai cüa hai ngß�i, William và Harry. T�t cä ð�u l�ng l�. T�t cä ð�u không ngån ðßþc n�i bu�n r�u.

L�ng theo hình änh là ti�ng hát cüa Elton John, ngß�i bÕn thân cüa nàng và cûng là m�t nhÕc sî. Anh ng�i bên dß�ng c�m g�i ð�n ngß�i nghe m�t thông ði®p Thánh ràn røa nhæng ng�n l®. N�i cu�i cùng m�t nhánh ðß�ng dçn vào Ði®n Buckingham xác lá vàng b� gió xô ð�y rßþt theo nhæng móng chân ngña gõ ch�m rãi trên m�t ðß�ng vàng � tháng nåm. Có l� thu r�i nên Luân Ðôn ðang thay da ð�i th�t. B�i chßng có quá nhi�u sß�ng mù bay d�t d� trên nhæng phi�n ðá n�i nàng s�p ði qua:

Anh nh� gì mù sß�ng, ch�n cû
Anh nh� gì tình mê mu�i trao ði
Ðã g�p bao gi� mà lÕi phäi chia ly?
......................................................
(Hoàng Du Thøy)

Chßa bao gi� g�p nàng, nên tôi không th� nói l�i chia tay. Nhßng tÕi sao chúng ta không th� ð� lòng th�n thÑc vì h�i ti�c thanh xuân cüa m�t ngß�i ðàn bà có khuôn m�t thanh tú và mái tóc vàng mÕnh m�? Sñ m�t mát cüa nàng không phäi riêng tß trên hai ðÑa con trai- d�u v�t cüa m�t m�i tình sóng gió- Nhßng là sñ m�t mát chung cho nhæng nåm cu�i cùng cüa th� kÛ.

Ngß�i ta ném t� trên hành lang cao xu�ng mui chi�c xe ch� nàng nhæng bó hoa màu tr�ng. Nhæng ð�i hoa ng�n hÕn nhß cu�c s�ng và âm vang cüa n�t nhÕc r�i xu�ng trên t�ng khóe m�t m�i ngß�i ð� tr� thành nhæng ng�n l®. Ð�i s�ng mang ð�n nhæng cô ð�n th�m n�ng mùi v� hÕnh phúc. Nhßng sñ ch�t cûng mãnh li®t không kém. Xin giä t� Diana. Ngß�i ðàn bà có trái tim nhân t� bi�t ban phát m�t cách r�i r�ng nhæng gì ðang s� hæu. Giä t� mái tóc ng�n b�ng b�nh nhß ðôi cánh v� m�t loài chim. Ðôi cánh có th�i che l�p m�t hào quang rñc rÞ ðã có lâu ð�i và suýt làm chao ðäo m�t cung ði®n.

2.
Trong khi ðó, tÕi Paris, vài tháng trß�c, có nhæng ngß�i c� vû cho m�t ch� ð� vô luân b�ng cách cho dñng lÕi m�t cu�n bång Video nói v� M©. Trong các nhà sách và nhæng ti®m bång nhÕc cùng kh�p m�i vùng có ðông ngß�i t� nÕn Vi®t Nam, nhæng cu�n bång n�m ph�i bày nhß m�t n�i x�n xang thách thÑc. LÕi càng h�n th� nØa, cu�n bång nhß m�t cát tát ðau rát trên m�t mûi nhæng ngß�i Di Tän Bu�n. Ðó là m�t tác phçm ðßþc dàn dñng công phu nh�t t� trß�c ð�n nay- t� nhæng tim óc bình thß�ng nhßng dß�ng nhß ðang có tri®u chÑng cüa m�t c�n ung thß màu ðö. H� có m�t th�i s�ng sung mãn giæa lòng tin yêu r�i r�ng cüa ngß�i Qu�c Gia. Nhßng bây gi� h� ðang khiêu vû v�i sói.

3.
Ch�c s� không có l�i giäi thích nào ð� thu h�i lÕi nhæng lòng tin ðang m�t. Cûng nhß t�p ðoàn Thúy Nga và Nguy�n Ng�c NgÕn không th� d�u di�m ðßþc ý ð� n�m ðàng sau cu�n bång nhß m�t tñ hào cüa h�. Bên cÕnh nhæng l�i thuy�t minh cüa m�t MC ðang ð�t giá nh�t tÕi Hãi NgoÕi, ngß�i ta nhìn và nghe th�y rõ l�i kêu g�i Hòa Giäi Hòa Hþp. Kêu g�i nhæng ngß�i con xa xÑ hãy tr� v� xây dñng T� Qu�c. V� thåm lÕi M© Vi®t Nam ðiêu tàn sau hai mß�i hai nåm b� b�y con hoang C�ng Sän bòn rút không còn m�t h�ng huy�t c�u trong c� th�.

C�ng Sän r�t thành công khi c�y sinh tØ phù trong ð�u ngß�i trí thÑc. B�i vì câu nói cüa con cáo già luôn là kim chï nam cho chính sách ðào tÕo và nuôi dßÞng con ngß�i. "Vì lþi ích mß�i nåm tr�ng cây. Vì lþi ích tråm nåm tr�ng ngß�i". Th�t ra ðó là câu nói cüa Quän Tr�ng ðßþc "cha già dân t�c" c�m nh�m. "Nh�t niên chi k�, hà nhß thø c�c. Th�p niên chi k�, hà nhß thø m�c. Bách niên chi k�, hà nhß thø nhân".

Vì sñ t�n sinh cüa ch� ð�, Hà N�i không ngÕi ng�n bö công sÑc và ti�n bÕc ra ð� tr�ng ngß�i. Th�i gian g�t hái dài ng�n tùy theo nhu c�u ðòi höi cüa chính sách. Có khi m�t hai nåm. Có khi nåm mß�i nåm. Có khi cä m�t th� h®. Ông Tô Vån Lai, trong lá thß ngö cüa Trung Tâm Thúy Nga có nh�c lÕi nhæng cu�n bång mà ông ðã dàn dñng ngày trß�c v�i nhæng chü ð� væng ch�c nhß: Nß�c Non Ngàn D�m Ra Ði, Giã Bi®t Sài Gòn, Gi�t Nß�c M�t Cho Vi®t Nam, Mùa Xuân Nào Ta V�. Ðó không phäi là ði�u chính ðáng ð� ông bào chæa cho c�t lõi sñ th�t. Cách ðây mß�i låm hay hai chøc nåm, ông không th� nào không dñng nhæng cu�n phim nhß v�y, vì ðó là th�i thßþng- và ch�c ch�n ông cûng không b� l� lã gì sau khi sän xu�t. Lúc ðó tinh th�n ch�ng C�ng cüa ngß�i Vi®t ðang lên và vi®c ông cho phát hành nhæng cu�n bång có n�i dung nhß v�y là m�t "business" ðúng.

Th�i ði�m nhæng nåm 80 chính quy�n Hoa KÏ chßa bãi bö c�m v�n và chuy®n bang giao v�i Hà N�i là m�t ði�u không ai nghï t�i. Là m�t ngß�i kinh doanh, ông phäi bi�t nhæng gì làm lþi cho C�ng Sän s� b� C�ng Ð�ng lên án, có th� dçn ð�n vi®c t�y chay hay bÕo ð�ng quá khích nh�m vào con ngß�i hay c� s� thß�ng mÕi. (Quá khÑ ðã xãy ra ð�i v�i m�t nhà vån trót b� nhæng tai ti�ng trong th�i gian b� tù � V.N- dù nhæng tai ti�ng ðó chßa hÆn hoàn toàn ðúng tråm ph�n tråm). Cûng nhß cách ðây vài chøc nåm, ngß�i "hát rong ca n�i ti�ng ba mi�n" PhÕm Duy không dám ðòi v� Vi®t Nam. Bây gi� ông n�ng n�c ðòi v� và tuyên b� r�ng chï c�n nhà nß�c trä cho ông 10,000 ðô la là ông s� ca tøng H� Chí Minh h�t mình. Th�m chí m�i ðây tÕi Houston còn có m�t t� báo mang tên là Ðông Dß�ng,công khai chü trß�ng Hòa Giäi Hòa Hþp, ca tøng vi®c tr� v� cüa hàng tß�ng Dß�ng Vån Minh.

Hôm nay, th�i cu�c ðã có vë nhß không thu�n lþi cho phía ngß�i Qu�c Gia, qua nhæng vi®c chính quy�n Clinton tái thi�t l�p bang giao v�i B�c B� Phü, b� nhi®m ÐÕi SÑ MÛ, và có th� duy®t xét cho Vi®t Nam T�i Hu® Qu�c...Ðây là th�i gian thu�n ti®n h�n bao gi� h�t ð� C�ng Sän xæ døng con ngß�i sau nhæng nåm tháng vun tr�ng. Theo dõi th�i cu�c chúng ta th�y vài nåm tr� lÕi ðây h� ðã không ngÕi ng�n bö ra hàng tri®u ðô la cho chß�ng trình ð�ch v�n � Häi NgoÕi, møc ðích bë g�y ý chí Ch�ng C�ng cüa ngß�i Vi®t T� NÕn ð�ng th�i chia rë hàng ngû nhæng H�i Ðoàn. Công tác ð�ch v�n ðßþc C�ng Sän coi là m�t công tác hàng ð�u, bên cÕnh vi®c cüng c� gu�ng máy cai tr� Ðäng. Vi®c ông Tô Vån Lai ðßa ra nhæng tape nói trên không có nghîa là bây gi� ông có th� tñ cho mình có quy�n làm m�t cu�n bång không gi�ng ai- ði ngßþc lÕi v�i chính nghîa Tñ Do cüa ð�ng bào tÕi Häi NgoÕi. Quá khÑ ðôi khi phän bi®n lÕi v�i vi®c làm hi®n tÕi cüa con ngß�i.

4.
Ði�u chúng ta th�y rõ h�n h�t, trong n�i dung PBN 40 (Paris By Night) là nh�m vào vi®c kêu g�i ngß�i T� NÕn ðang s�ng � m�i n�i trên th� gi�i hãy tr� v� Quê Hß�ng và xây dñng lÕi T� Qu�c. Nói theo C�ng Sän ðó là ý ð�. Và nhæng kÛ thu�t dàn dñng, di�n viên trình di�n và ngß�i thuy�t minh là nhæng phß�ng ti®n ð� làm nên ý ð� ðó.

Khi chúng ta r�i bö Quê Hß�ng- dù trong hoàn cänh nào- chúng ta cûng là ngß�i T� NÕn. Vi®c ra ði cüa hàng tri®u ngß�i t� trß�c ngày m�t nß�c ho�c rãi rác sau này trong các di®n nhß ODP, Con Lai, HO, PIP, RD...ð�u nói lên vi®c chúng ta không ch�p nh�n s�ng chung v�i C�ng Sän. Hay nói ngßþc lÕi là n�u ðã ch�p nh�n s�ng v�i C�ng Sän thì ðã không bö ði. (Cûng có s� ngß�i mu�n ra ði nhßng không có c� h�i và phß�ng ti®n, và con s� này chi�m ða s�).

Cho nên ngoÕi tr� m�t thi�u s� ham vui tr� v� ð� ån ch�i và "áo g�m v� làng" không ai mu�n tr� v� ð� ð�i di®n lÕi v�i nhæng kë ðã trñc ti�p xô ð�y chúng ta ra khöi vòng tay cüa T� Qu�c. Và chính nhà vån Nguy�n Ng�c NgÕn, qua tác phçm C I ÐÊM ông cûng ðã lên án g�t gao chuy®n này khi ph�i bày ra hoàn cänh, tâm lý cüa nhân v�t chính gi�ng nhß v�y.

S� không có m�t tuyên truy�n nào thành công cho chuy®n tr� v�, n�u không ðem nhæng tình tñ gia ðình ra làm n�n täng. Ðó là tình cäm nh� nhung m© hi�n và nhæng m�c cãm hi�u thäo- m�t tình cäm luôn có trong m�i ngß�i. Và Thúy Nga, t� ð�u ð�n cu�i b� phim, ð�u chï nói lên ði�u c� bän ðó. Nhi�u l�n, qua nhæng thuy�t minh cüa Nguy�n Ng�c NgÕn, H�ng Ðào và PhÕm Long, chúng ta nghe ðßþc nhæng câu nhß: "Ði ðâu xa r�i con cûng quay v�", "N�i xa cûng nh� v� m©", " M© VN ðang m� r�ng cánh tay ðón ðàn con b�n phß�ng..." "Hu�, Sài Gòn cách nhau m�y tråm cây s� mà nh� thß�ng nhß v�y, hu�ng h� là ...Na Uy" . v...v

Nhæng ngß�i làm bång PBN 40 quên r�ng khi nói v� M© (vi�t hoa) cùng nhæng c� cñc, già nua, s�u thãm cüa M© hi®n có bây gi�, không phäi do nhæng ðÑa con bö nß�c ra ði. M© th�t sñ có bu�n vì xa m�t trong nhæng ðÑa con thân yêu, nhßng ch�c ch�n M© không oán trách. N�u c�n phäi ta thán, M© s� ta thán cái nguyên nhân làm cho con M© chia lìa. Cûng không phäi ð�n thu�n là M© hôm nay tang thß�ng ti�u tøy là vì trông ch� ðàn con lßu lÕc bên ngoài. Mà chính ch� ð� C�ng Sän ðã làm nên nhß v�y. Kinh nghi®m ðã cho chúng ta th�y g�n 50 nåm chü nghîa xã h�i Mi�n B�c và h�n 22 nåm thôn tính mi�n Nam, C�ng Sän ðã ðem lÕi cho ngß�i dân m�t chút tß�i mát nào chång? Hay chï làm nên nhæng tan hoang rách nát? Thü Tß�ng Churchill cüa nß�c Anh ðã nói: "Ch� ð� tß sän b�t công � ch� phân chia sñ giàu nghèo không ð�ng ð�u, còn ch� ð� C�ng Sän r�t công bình vì nó chia ð�u sñ nghèo ðói".

Dùng hình änh M© chï là m�t cái c�. Th�t ra chæ M© h�u h�t trong hai cu�n phim Trung Tâm Thúy Nga mu�n nói v� ý nghîa l�n lao h�n là T� Qu�c Vi®t Nam. Trong ph�n gi�i thi®u chuçn b� cho bän nhÕc "M© nåm 2000" cüa PhÕm Duy, Nguy�n Ng�c NgÕn khÆng ð�nh ði�u ðó. Nhßng M© và T� Qu�c Vi®t Nam bây gi�, ð�i v�i C�ng Sän là gì? Ðó chính là Ðäng. Chúng ta ð�c "Vi�t Cho M© và Qu�c H�i cüa Hai Cù Nèo Nguy�n Vån Tr�n s� th�y rõ. Ðäng tñ nh�n vai trò làm m�t ngß�i M© quän lý bäy chøc tri®u ngß�i con. M�i chính sách, ðß�ng l�i cüa "M©" ðßa ra, dù t�t x�u, dù ðúng hay sai l�m, nhân dân (là con) cûng phäi ch�p nh�n và không ðßþc phän ð�i. N�u phän ð�i hay chï trích (m�t ði�u r�t ít khi xãy ra) các con cüa M© ðßþc ngß�i ta cho "ðång ký h� kh�u" dài hÕn tÕi các nhà tr�ng gi�i.

5.
Trong bài hát ð�u tiên cüa PBN 40, có l�ng vào m�t chi ti�t nhö. Nhßng xem kÛ s� th�y ðã b�t ð�u có sñ tuyên truy�n v� "Bác", khi m�t ðóa sen "tình c�" r�i vào trong nôi cüa em bé. Bài hát không dính dáng gì ð�n hoa sen. Và tÕi sao phäi là hoa sen trong khi có r�t nhi�u loài hoa khác r�t ð©p có th� làm n�n cho b�i cänh ðó? Vì hoa sen, sau nhæng ngày Mi�n Nam b� m�t, ðã tr� nên bi�u tßþng v� nhân cách cüa Bác. (Tháp Mß�i ð©p nh�t bông sen. Mi�n Nam ð©p nh�t có tên Bác H�). Câu th� ru�i bu và ði�u ðóm ðßþc làm ra b�i m�t nhà th� nâng bi thi�u trình ð� ðã làm tan vÞ sñ tß�i mát và m�c mÕc cüa m�t loài hoa m�c � ð�m l�y. T� nhæng nåm tháng ðó, hoa sen ðã tr� nên t�i t® trong lòng ngß�i dân Mi�n Nam, vì cái "nhân cách" trong sáng cüa bác ðã b�c l�. M�t con ngß�i hôi tanh h�n cä chính nhæng bùn l�y ch� ð� ðang phü che quanh h�n.

Dß�i sñ länh ðÕo "sáng su�t" cüa Ðäng C�ng Sän, chßa bao gi� dân t�c Vi®t Nam nghèo ðói và xã h�i Vi®t Nam b� tàn phá nhß ngày hôm nay. Các th�ng kê th�i gian qua cho th�y nß�c Vi®t Nam là m�t trong nhæng nß�c b�n cùng và lÕc h�u nh�t trên th� gi�i. M�i thÑ ð�u xu�ng c�p. Nhà cØa. Ðß�ng xá. C�u c�ng. Trß�ng l�p. Vßþt lên trên t�t cä là con ngß�i.

Ðàng sau �ng kính thu hình nhæng êm ä cüa lûy tre, lu�ng cày, nhæng bà m© trë hä hê trong �n mßa móc cüa ch� ð�, còn có bi�t bao cu�c ð�i phø næ b� vùi d�p, sæng s� trong c�n l�c chóng m�t cüa c�m áo. Còn có bi�t bao nàng Ki�u tân th�i h�i hä chÕy bång v� phía trß�c ð� tìm ki�m tß�ng lai trên nhæng ðß�ng ph� ðông ngß�i? Trong khi dî vãng ðiêu tàn hôm qua nhß m�t chi�c bóng còn h�n lên nhæng sþ hãi. Chúng ta hãy nghe nhæng câu th� sau ðây thoát thai t� môi mi®ng dân gian ð� th�m thía ðßþc dß�i lá c� vë vang cüa Ðäng, hÕnh phúc con ngß�i ðßþc m�c lên t� nhæng h� thÆm kÏ di®u nhß v�y:

"Chi�u chi�u dÕo b�n Ninh Ki�u
Dß�i chân tßþng Bác ðî nhi�u h�n dân".

Cái hình änh ðó, dù s�ng sßþng, dù chua xót, nhßng lÕi là m�t trong nhæng bi�u tßþng cång ph�ng che l�p cä m�t l�ch sæ cß�p nß�c và dñng nß�c do Bác ð� lÕi. Hãy cúi xu�ng th�t th�p ð� chÕm m�t ðßþc n�i ðau kh� dài lâu cüa nhân dân hai mi�n, k� t� khi tà thuy�t Mác Lê Nin ðßþc ðem v� d�u trong núi r�ng Vi®t B�c. Hãy bi�t r�ng, nhæng vinh quang hay nhæng sî nhøc ð�u làm nên l�ch sæ dài lâu cüa m�t Dân T�c. Nhßng chßa có th�i ðÕi nào sñ sî nhøc ðßþc h® th�ng hóa b�i nhæng ð�u óc l�i lÕc t� các h�u du® cüa Bác nhi�u nhß ngày hôm nay.

Nhæng cô gái cüa th�i ðÕi H� Chí Minh ðành vì mi�ng c�m manh áo thi�u th�n mà phäi bán trôn ð� nuôi mi®ng. Trong khi Nguy�n Ng�c NgÕn thì bán mi®ng ð� nuôi trôn. Nhæng chi�c trôn già nua l�i th�i cüa Nguy�n th� Bình. Cüa Nguy�n Th� Ð�nh. Cüa Ni Sß HuÏnh Liên. Cüa Lu�t Sß Nguy�n Phß�c ÐÕi.

6.
Ai nói r�ng C�ng Sän � Vi®t Nam ðang dçy ch�t? ChÆng nhæng chúng không dçy ch�t mà còn s�ng mÕnh h�n lúc nào h�t. Vì nhæng ti�p h�i cüa m�t s� ngß�i nh© dÕ và nhæng con buôn trøc lþi Häi NgoÕi. Hình änh cä ngàn ngß�i hàng hàng l�p l�p ch� ðþi � phi trß�ng ð� tr� v� Vi®t Nam, không phäi v� thåm M©. (Trong ðó còn có thêm vài v� Sî Quan m�i ngày hôm qua còn ê ch� trong các trÕi tù ðßþc m®nh danh là trÕi cäi tÕo).

Ai nói r�ng ngß�i Qu�c Gia ðang chi�n th�ng? Trong khi nhæng tên bay ðÕn lÕc t� m�i phía thù bÕn làm ê �m hàng ngày?

7.
Tôi sinh ra � m�t vùng ven bi�n. Ð�i bi�n và ð�i r�ng có khi nào k�t hþp ðßþc nhau. Nhßng nhæng nåm tháng thanh xuân cüa tôi ða ph�n mang màu s�c cüa n�ng bi�n mßa r�ng. Chi�n tranh ngày hôm qua gi�ng nhß m�t gi�c m�ng dæ lùi xa vào ký Ñc. Ðôi khi h�i tß�ng lÕi nhß hôm nay, tôi nh�n chân ra r�ng chi�n tranh là m�t mát, là vô lý. Không có gì bù ð�p ðßþc nhæng ðau kh� do chi�n tranh ðem ð�n. Chï còn m�t chút tin yêu vào con ngß�i và cu�c ð�i ð� cho chúng ta th�y r�ng cu�c chi�n ð�u có ý nghîa. Cho nên, ðôi l�n trong n�i c� hàn lính tráng, tôi ðã ð� lòng rung ð�ng vì c� m�t ðóa hoa không bi�t tên m�c � ven ðß�ng. Ðêm ngü trong h�m lô c�t cùng nhæng ngß�i bÕn lính, chuy�n tay nhau t�ng ði�u Quân Ti�p Vø, trong khi cu�c ð�i bên ngoài l�ng l� trôi theo nhæng hÕnh phúc phiêu b�ng... M�t l�n v� phép trên chuy�n xe ðò Minh Trung, ðoÕn ðß�ng Sài Gòn- ÐàLÕt, tôi ðã nh�n ra ni�m bi tráng hoan lÕc cüa m�t ð�i lính. Nhæng ngß�i lính s�ng cô ð�n và ch�t lÕi càng cô ð�n. Pho tßþng ngß�i lính ng�i bên rìa xa l�, trong bu�i chi�u mênh mông nhæng cánh gió và hiu h�t n�i nh� nhà. Ba lô sau lßng và súng ð� ngang ðùi. Anh ðang nghî gì khi cu�c chi�n tranh m�i hôm nào còn th�m nhæng mùi v� Tñ Do? Sau lßng anh là hàng hàng nhæng m� mã b�ng hæu ðã bö quên ð�i nhß chính anh bö quên:

Anh bÕn dãi d�u trßa n�ng g�t.
Gøc bên súng ngü bö quên ð�i.
Quang Dûng)

Tôi chßa h� nhìn th�y pho tßþng nào t� bàn tay ngß�i ðiêu kh�c tÕo ra m�t linh h�n dß�ng �y. L�n ð�u tiên, � Vi®t Nam, Ki�n Trúc Sß Nguy�nThanh Thu ðã ð�t linh h�n ngß�i s�ng vào trong m�t bÑc tßþng ch�t. Ð� t� ðó, ngß�i lính mi�n Nam ðã ch�p ðôi cánh bay lên t� nhæng vô lý hèn m�n mà cu�c chi�n ðem ð�n. Khi h� n�m xu�ng, h� ðã "thà nhß hÕt bøi" và nhß "h�i rßþu cay" giæa läng ðäng cu�c ð�i mà không h� nhân danh m�t ni�m vui dù h� mang ð�n ni�m vui cho ngß�i khác. Trong khi nhæng kë ðào t�u hôm nay ðang nhân danh nhi�u thÑ ð� ðâm sau lßng ngß�i lính b�ng nhæng danh t� êm tai, hoa mÛ. Nhß Hoà Giäi Hoà Hþp, Hß�ng v� T� Qu�c. M© Hi�n.

Chúng ta là nhæng ngß�i lính còn s�ng và bÕi tr�n nåm xßa mang trong lòng m�t chút kiêu hänh vì m�t thÑ Tñ Do ðã m�t. Nhæng nåm tháng thanh xuân cüa chúng ta ai ðã ðã ðem ð�i l�y m�t n�i ðau dài h�n m�t ð�i ngß�i. Nên sñ phän b�i hôm nay, làm cho n�i ðau ðßþc nhân lên dài r�ng h�n nØa. Chúng ta cåm thù C�ng Sän vô luân vì sñ ngu mu�i cüa chúng- và vì bän ch�t cüa chúng là nhß v�y. Nhßng còn nhæng kë bán ðÑng anh em thì sao?

Ðóa hoa không th� toát ra mùi hôi vì chúng không mang lòng thù h�n. Nhßng PBN 40 b�ng nhß nø hoa h�ng cài lên áo M© nhân mùa Vu Lan chuyên ch� lòng thù h�n ð�t trên vai nhæng ngß�i lính C�ng Hòa- (thay vì trên vai nhæng kë chuyên ð�t mìn, pháo kích b�a bäi và nhæng m®nh l®nh ðàng sau lßng chúng). Chúng ta là nhæng ngß�i trñc ti�p c�m súng và chi�n ð�u, mà khi xem ðoÕn phim chót trong t�p 1 cüa PBN 40 mà chúng ta còn ngÞ ngàng, hu�ng chi là nhæng trë em ðßþc sinh ra và l�n lên không t�ng tham dñ vào trò ch�i cüa chi�n tranh?

8.
Khi Thi�n Sß Nh�t HÕnh vi�t Bông H�ng Cài Áo t�ng M©, là trong th�p niên 60. Cách ðây trên dß�i ba mß�i nåm. Cùng th�i ðó Ông cûng vi�t Nëo V� Cüa Ý và Nói V�i Tu�i Hai Mß�i. Ông vi�t trong b�i cänh m�t th�i ðÕi xáo tr�n và m�t xã h�i ðen t�i tình thß�ng, chÕy theo v�t ch�t. Dù n�i r�ng núi Phß�ng Lâm, g�n ðèo Bäo L�c, ông vçn an bình s�ng thi�n m�t mình trong m�t cån chòi mang tên là Phß�ng B�i Am. (Ðôi khi có sñ hi®n di®n cüa Th�y Thanh T�). Nhæng quy�n sách chuyên ch� tâm tình ông lúc ðó l�p tÑc tr� thành nhæng quy�n sách bán chÕy nh�t. Nhßng hình nhß ông mu�n nh�c nh� cho chúng ta m�t ð�i s�ng ðÕo ðÑc và v� lên m�t chân dung M© b�t bi�n l�ng lçy trong trái tim cüa m�i ðÑa con- ngày nào ðang còn � bên M© hãy s�ng sao cho xÑng ðáng ð� mai kia M© n�m xu�ng không cäm th�y ân h�n.

Th� kÛ này sñ chia x� cüa Thi�n Sß phäi nhìn lÕi trong m�t lång kính khác. T�t cä nhæng ngß�i con lßu vong kh�p n�i trên th� gi�i ð�u ða ph�n không có M© bên cÕnh. Không có vì hoàn cänh không cho phép, nhßng t�n trong sâu thÆm t�m lòng m�i ngß�i ð�u s�ng sæng hình änh kë sinh thành (ngoÕi tr� C�ng Sän là nhæng kë chuyên phü nh�n công �n Cha M©). Nhæng ði�u Thi�n Sß Nh�t HÕnh trä l�i trong cu�c phöng v�n � Làng Mai hình nhß có m�t chi�u. M�t chi�u ðó là n�i dung chính cho ý ð� mà t�p ðoàn PBN 40 dùng ðó ð� khai thác và tuyên truy�n Ðó là sñ tr� v�. Tôi nghî r�ng, n�u chúng ta luôn có M© trong tim, thì dù � chân tr�i góc b� nào chúng ta vçn trang tr�ng ð�t M© vào n�i cao quý nh�t, ð�ng th�i chia x� v�i M© nhæng gì M© ðang có. Chúng ta vçn bi�t ðau v�i nhæng n�i ðau cüa M© và vui v�i nhæng hÕnh phúc cüa M©. Ngßþc lÕi M© cûng v�y. Vì trong máu huy�t th�t da chúng ta ðang hi®n hæu há không phäi là m�t ph�n máu huy�t th�t da cüa M© hay sao?

Thi�n Sß khuyên chúng ta hãy bß�c vào trong phòng M©, n�m ch�t bàn tay M© và nhìn thÆng vào m�t M©, ð� nói r�ng Con Yêu M©. Ð� th�y r�ng hôm nay, ngày qua, và nhæng ngày k� ti�p M© luôn là cüa Con. M© vçn t�n tÕi trong con. "Hãy tìm g�p M© trß�c khi còn có th� th�y. Ðó là HÕnh Phúc". Nhßng làm sao chúng ta có sÆn M© ð� n�m bàn tay nhån nheo cüa Bà? N�u chúng ta không ch�u làm "m�t cu�c tr� v� "?

Nguy�n Ng�c NgÕn và Tô Vån Lai bi�t câu trä l�i trên. Ðäng C�ng Sän Vi®t Nam và nhóm nghiên cÑu Ð�ch V�n Häi NgoÕi cûng bi�t rõ câu trä l�i trên h�n bao gi� h�t. Ðó chính là c� bän và n�i dung mà PBN ðã dày công dàn dñng su�t m�t nåm qua. Ð�ng ai nói r�ng l�i l�m do kÛ thu�t quay phim và ngß�i ráp n�i. Ð�ng ai ngây th� ð� tß�ng r�ng con sói ðang ð�i chi�c khån r�n che kín hai l� tai tr� thành bà n�i già nua nhß chuy®n c� tích. Và ð�ng v�i th�y nhæng gi�t l® chäy trên ðôi má cüa các ca sî tài danh mà lòng th�n thÑc, b�i h�i.

9.
ThoÕt ð�u, tôi không mu�n tin r�ng cu�c ð�i này có quá nhi�u bu�n nôn và chÑa ð�y nhæng ng� nh�n. Tôi không mu�n v�i sñ nóng v�i cüa mình mà vô tình ð�y xa nhæng ngß�i bÕn Qu�c Gia v� phía nhæng kë ð�ch (nhß ngày trß�c ch� ð� C�ng Hòa ðã t�ng làm v�i m�t vài ngß�i trí thÑc). Tôi mu�n tin r�ng Nguy�n Ng�c NgÕn vô tình b� vß�ng vào m�t trò ch�i ðen t�i cüa m�t kë lßu manh tên Lßu HuÏnh nào ðó. Và t�i nghi®p cho ông ðang b� lúng túng giçy døa trong chi�c b�y s�p mà ông là con chu�t t� th�n. Nhßng nhìn kÛ lÕi, không phäi v�y. Nhæng l�i thuy�t minh cüa ông trong toàn b� cu�n bång ðã làm cho tôi ði�u chïnh lÕi ni�m tin ðã có trong quá khÑ. Ð� bi�t r�ng danh v�ng, ti�n bÕc và m�i thÑ b�n thïu làm nên cu�c ð�i này luôn ðü sÑc thuy�t phøc con ngß�i quÏ dß�i chân nó. Chúng ta không vô tình ho�c ngu mu�i ð�y xa nhæng ngß�i bÕn có th�i t�ng ch�ng C�ng nhß chúng ta vào vòng tay yêu tinh cüa kë thù. Mà chính h� tñ bß�c qua m�t l�n vôi khác v�i lòng hân hoan ôm bông lúa ðö trên tay ðem phân phát m�i ngß�i. Bông lúa ðö là gì? N�u không tßþng trßng cho sñ no �m ph�n th�nh ð�n t� C�ng Sän. Hãy nhìn lùi v� Vi®t Nam bây gi�, và höi b�t cÑ m�t em bé, ngß�i già nào ðang s�ng tÕi ðó, r�ng C�ng Sän ðã ðem ð�n cho h� nhæng gì? C�ng Sän ðã tß�t ðoÕt cüa h� nhæng gì? H� s� trä l�i cho bÕn bi�t.

10.
Trên ðß�ng dây vi�n liên, M© th�t sñ cüa tôi ðang khóc vì bi�t tôi không th� tr� v� thåm. Trß�c khi bà n�m xu�ng. Tôi không th�y ðßþc nhæng gi�t l®, nhßng qua �ng liên hþp tôi cäm nh�n ðßþc nhæng gi�t nóng h�i ðang ràn røa qua nhæng kë ngón tay. Mùa thu v� trên nhæng thân cây tr� g�y và tôi bi�t c� th� M© tôi ðang nhß nhæng thân cây ngoài kia. Chï c�n m�t chút gió lên, nhæng ngày tháng khô kh�c nhß lá kia s� røng xu�ng.

" Có l� xa kia là ph� tôi sinh,
Có sß�ng s�m ð�ng trên ðèn mu�n...
.........................................................
Ðâu? Ðâu có ngøm ðèn xanh,
Rèm che nhòe cØa s�
Nín ði thôi. Nín ði thôi các ðÕi l� nhi�u cây..."
(Tr�n D�n)

Chúng ta hãy ch�n lña m�t trong hai ði�u. Là mang trong lòng v�t thß�ng ðau vì không có m�t khi ngß�i thân yêu nh�t ð�i n�m xu�ng. Hay là hi sinh m�t chính nghîa v�n ðã t�ng theo ta trong nhæng ngày tháng vßþt biên. Cái Chính Nghîa Tñ Do chúng ta h�c ðßþc và khao khát ngay t� khi ng�i trên bång gh� nhà trß�ng. Cái Chính Nghîa mà Ông Cha chúng ta ðã ð� bao nhiêu máu xß�ng ð� tìm cho ðßþc nó.

Sñ ch�n lña ðã có trong tôi t� lâu. Nhßng càng quä quy�t h�n khi tôi xem xong PBN 40. Tôi s� không bao gi� tr� v� cho ð�n khi nào chü nghîa vô luân kia h�t còn t�n tÕi. N�i ðau không th� g�p M© là n�i ðau nhö. Tñ nó s� lành và kéo da non khi không còn trên hành tinh này hai ti�ng C�ng Sän. Cùng nhæng h® løy v�i nó. S� không có m�t ðÑa con trai phong sß�ng ði sau quan tài bu�n. Và nhæng ng�n n�n cháy quÕnh hiu trên ðß�ng vào nghîa trang nhß n�i bu�n cüa M©.

11.
M�i vi®c dù ð�ng cay hay ng�t ngào ð�u kèm theo m�t cái giá ð� trä. Nhi�u khi chúng ta không tiên li®u ðßþc cái giá ðó ð�t hay r� vì lòng tham làm m� m�t trí khôn. Có l� mùa thu này s� là mùa thu cu�i cùng cüa m�t Trung Tâm v�n ðã t�ng làm mßa làm gió trên th� trß�ng bång nhÕc Vi®t Nam. Và song song v�i nhæng n�m ð�t ðßþc ném lên n�p quan tài cüa ngß�i ðàn bà v�n làm rung ð�ng trái tim hàng tï ngß�i trên ð�a c�u, nhæng n�m ð�t khinh bï cûng ðßþc ném lên s� ph�n cüa kë b�i phän. Và trên bia m� cüa th�i gian, ngß�i ta s� không c�n thi�t tìm nh� lÕi cách ðây không lâu tÕi thành ph� Canada t�ng có m�t ngß�i r�t n�i ti�ng.

Chßa bao gi� C�ng Sän ðßþc m�t món h�i nhß lúc này. Chï bö có m�t viên ðÕn khiêm t�n mà b�n ch�t hai con chim.

Và cûng lÕ lùng thay, chßa bao gi� t� nhi�u chøc nåm qua tß�ng ch�ng m�i thÑ tro than ð�u tranh ð�u ngu�i lÕnh. B�ng dßng nh� m�t cu�n bång mà cháy bùng lên ng�n lØa chìm khu�t trong tim nhæng kë di tän bu�n./.

Tháng 9 nåm 1997